Pera Film’in 5Harfliler iş birliğiyle düzenlediği Göz Hizası film programı, pandemi nedeniyle ertelenen gösterimlerine kaldığı yerden devam ediyor. Dünyadaki tüm kadınlara ithafla 7 Mart’ta ilk gösterimi yapılan program, 3-19 Eylül tarihleri arasında Pera Müzesi Oditoryumu’nda ücretsiz izlenebilir.
Pera Müzesi Film Programları ve bağımsız internet yayını 5Harfliler, “8 Mart Dünya Kadınlar Günü” kapsamında gösterime sunduğu Göz Hizası başlıklı film programını yeniden izleyiciyle buluşturuyor. 5Harfliler’in editörlerinden Suna Kafadar küratörlüğünde hazırlanan seçki, görsel alanda çoğunlukla ‘bakılan’ olarak kodlanmış kadın bedenine ve hayatına, ‘göz hizasından’ bakmayı amaçlayan filmlere odaklanıyor.
Bakışla olan ilişkimizi sorgulayan kadın hikâyeleri
Hayatını dilediği gibi yaşamaya gayret eden, bunun için nice bedeller ödemiş kadınların hikâyelerine ve hayat kesitlerine odaklanan film seçkisi, sanattaki müdahalelerin ‘bakışla olan’ ilişkimizi nasıl dönüştürdüğünü gösteriyor. Deneysel sinemanın imkânlarından faydalanarak farklı mecraları, zamansallıkları ve üslupları bir araya getiren kısa ve uzun metraj filmler, izleyiciye yeni bir dünyanın kapılarını aralıyor. Deneyselliğin nasıl hayati bir düşünme ve çalışma pratiği olduğunu gösteren Göz Hizası, feminizm üzerine kafa yoran sanatçıların 1970’lerden bu yana sinema alanında keşfettiği yolları tarihsellikleri içinde izleme fırsatı sunuyor.
Avangart başyapıtlardan sanatsal videolara, Göz Hizası’ndan bakan yapımlar
Büyük çoğunluğu kadın yönetmenlerin filmleri ile kadın sanatçıların video çalışmalarından oluşan Göz Hizası seçkisi, Türkiye ve dünyadan farklı kuşakları bir araya getiriyor. Belçikalı yönetmen Chantal Akerman’ın en bilinen filmi Jeanne Dielman, Commerce Rıhtımı, 23 numara, 1080 Brüksel, günlük yaşamı yavaş yavaş parçalanan bir kadının evrenini, yoğun bir karakter incelemesiyle aktarıyor. The New York Times’ın başyapıt olarak nitelediği film, sinema tarihinin en bütünlüklü mekân ve zaman tasvirlerinden birini sunuyor. İngiltere’nin en önemli avangart yapımlarından biri olan Sfenks’in Bilmeceleri, çoğu kesintisiz dairesel pan’lar şeklinde çekilmiş bir dizi bölümden oluşuyor. Laura Mulvey ve Peter Wollen’ın imzasını taşıyan filmde, kadınların temsili, anneliğin toplumdaki konumu ve anne-kız ilişkileri ele alınıyor.
Ünlü sanatçı Mona Hatoum, Mesafe Ölçümleri adlı videoda, sürgün ve yerinden edilme arka planı üzerinde kişi ve aile kimliğini sorguluyor. Beyrut’taki annesinin gönderdiği mektupları yüksek sesle okuyan Hatoum, Filistin kökenli ailesinden kopma ve tecrit olma duygularını görsel bir montajla izleyiciye yansıtıyor. Seçkinin diğer kısa filmlerinden Almanca Şarkı’da, ABD’li görsel sanatçı Sadie Benning, başıboş gezinen bir genci gri akşamüstleri boyunca takip ediyor. Siyah beyaz çekilen bu lirik filme, Bostonlu alternatif müzik grubu Come’ın sert köşeli tınıları eşlik ediyor. Meksikalı video sanatı duayeni Ximena Cuevas, televizyondaki bir talk şova katıldıktan sonra, programın akışına nasıl el koyup konuyu baş aşağı çevirdiğini, Tombala adlı kısa filmiyle göz önüne seriyor.
Seçkinin Türk yönetmenlerinden Melisa Önel, Ben ve Nuri Bala adlı belgeselde, kadınlık ve erkeklik kategorilerinin dışına taşan feminist aktivist Esmeray’ın hikayesini aktarıyor. Esmeray’ın kendi dilinden bir nevi biyografisi olan film; özlem, aidiyet, göç ve şiddet gibi konulara yine onun hikâyesi üzerinden bakabilmemizi sağlıyor. Kadının Sessiz Dikişi, Yalnız Edimler #4 ve Yalnız Edimler #6 adlı kısa filmleriyle programda yer alan Nazlı Dinçel, kendi görüntülerini içeren videolarda, boşanma, mastürbasyon, kürtaj gibi mahrem konuları tartışmaya açıyor. Çiçek Kahraman’ın Bütün Mahalleli Duysun adlı videosu ise, Türk sinemasına özgün bir alt tür olan mahalle filmlerinde, sokağın ortak temsil biçimlerine odaklanıyor. 1960-1985 arası Yeşilçam sinemasından farklı kadın temsillerini bir arada gösteren videoda, toplumsal cinsiyet temsillerinin de izi sürülebilir.
İlhamını 8 Mart’ta geceyi geri alan kadınlarda bulan Göz Hizası, dünyanın her yanındaki kadınlara ithafla izleyiciyle buluşuyor. Programda yer alan filmler, 3-19 Eylül 2020 tarihleri arasında Pera Müzesi Oditoryumu’nda ücretsiz izlenebilir.
Bu program kapsamındaki film gösterimleri ücretsizdir.
Göz Hizası Gösterim Programı
3 Eylül Perşembe
18.00 Tombala (8′) + Bütün Mahalleli Duysun (5′) + Almanca Şarkı (5′) + Ben ve Nuri Bala (42′)
Raffle (8′) + Everybody Hear Me Out (5′) + German Song (5′) + Me and Nuri Bala (42′)
11 Eylül Cuma
18.00 Sfenks’in Bilmeceleri (92′)
Riddles of the Sphinx (92′)
13 Eylül Pazar
13.00 Jeanne Dielman, Commerce Rıhtımı, 23 numara, 1080 Brüksel (202′)
Jeanne Dielman, 23, quai du commerce, 1080 Bruxelles (202′)
16 Eylül Çarşamba
18.00 Mesafe Ölçümleri (16′) + Kadının Sessiz Dikişi (’10) + Yalnız Edimler #4 (‘8) + Yalnız Edimler #6 (11′)
Measures of Distance (16′) + Her Silent Seaming (10′) + Solitary Acts #4 (8′) + Solitary Acts #6 (11′)
19 Eylül Cumartesi
15.00 Sfenks’in Bilmeceleri / 92′
Riddles of the Sphinx (92′)
Göz Hizası Programında Yer Alan Filmler
Jeanne Dielman, Commerce Rıhtımı, 23 numara, 1080 Brüksel
Jeanne Dielman, 23, quai du Commerce, 1080 Bruxelles
Yönetmen: Chantal Akerman
Oyuncular: Delphine Seyrig, Jan Decorte, Henri Storck, Jacques Doniol-Valcroze
Belçika, Fransa, 1975, 202′, BluRay, renkli
Fransızca; Türkçe altyazılı
Orta yaşlı bir dul olan Jeanne Dielman’ın günlük yaşamı rutin işlerle doludur; yatak toplamak, oğluna akşam yemeği hazırlamak ve ara ara numaralar çevirmek. Chantal Akerman’ın film tarihinde eşsiz bir yeri olan Jeanne Dielman, Commerce Rıhtımı, 23 numara, 1080 Brüksel adlı filmi, günlük yaşamı yavaş yavaş parçalanan bir kadının evrenini, bir kıyametin yaklaştığı duygusu ile titiz bir biçimde aktarıyor. Hem yoğun bir karakter incelemesi, hem de sinema tarihinin en hipnotik ve bütünlüklü mekân ve zaman tasvirlerinden biri olan Jeanne Dielman, onlarca yıldır analiz ve tartışmalara konu olan şaşırtıcı ve vurucu bir denemedir.
Sfenks’in Bilmeceleri
Riddles of the Sphinx
Yönetmenler: Laura Mulvey, Peter Wollen
Oyuncular: Dinah Stabb, Merdelle Jordine, Riannon Tise, Clive Merrison
İngiltere, 1975, 92′, DCP, renkli
İngilizce; Türkçe altyazılı
Laura Mulvey ve Peter Wollen’in görsel bakımdan vurucu ve entelektüel açıdan yoğun çalışması Sfenks’in Bilmeceleri, 1970’lerde İngiltere’den çıkan en önemli avangart filmlerden biridir. Filmde, kadınların temsili, anneliğin toplumdaki konumu ve anne-kız ilişkileri ele alınır. Çoğu kesintisiz dairesel pan’lar şeklinde çekilmiş bir dizi bölümden oluşan film, Malcolm LeGrice’in mutfağı ve Stephen Dwoskin’in yatak odası gibi çeşitli özel ve kamusal alanlarda çekilmiştir.
Mesafe Ölçümleri
Measures of Distance
Yönetmen: Mona Hatoum
İngiltere, 1988, 16′, HDD, renkli
İngilizce; Türkçe altyazılı
Bu videoda sanatçı mesafenin etkilerini aşmaya çabalar; savaş kaynaklı sürgünde cisimleşen coğrafya ve farklı insanların kadınlığına yaklaşımında somutlaşan psikolojik mesafe üzerine kafa yorar. Video, oldukça mahrem kişisel görüntüleri ve ses kayıtlarını nefis bir biçimde örer ve kişisel olanı politik olanla ilişkilendirir. Beyrut’taki annesinin gönderdiği mektupları yüksek sesle okuyan Hatoum, Filistin kökenli ailesinden kopma ve tecrit olma duygularını yansıttığı görsel bir montaj kurgular. Travmatik bir sosyal kopuş, sürgün ve yerinden edilme arkaplanı üzerinde, kişi ve aile kimliğini sorgulayan bir anlatı içinde, kişisel olan ile politik olan ayrılmaz bir şekilde iç içe geçer.
Almanca Şarkı
German Song
Yönetmen: Sadie Benning
ABD, 1995, 6′, HDD, renkli
diyalogsuz
Super 8 ile siyah beyaz çekilmiş bu lirik kısa film, başıboş gezinen bir genci gri akşamüstleri boyunca takip eder. Almanca Şarkı’da, Boston’dan alternatif bir grup olan Come’ın sert köşeli müziği kullanılmıştır.
Tombala
Raffle
Yönetmen: Ximena Cuevas
Meksika, 2001, 8′, HDD, renkli
İspanyolca; Türkçe altyazılı
Televizyonları ele geçirin: Meksika’nın video sanatı duayenlerinden Ximena Cuevas, bir magazin talk şov programı olan Tombala’ya katılır; ilk başta oyuncu bir yıkıcılık sergiler, derken giderek televizyon programının akışına el koyar ve bütün mevzuyu baş aşağı çevirir.
Ben ve Nuri Bala
Me and Nuri Bala
Yönetmen: Melisa Önel
Türkiye, 2009, 42′, HDD, renkli
Türkçe; İngilizce altyazılı
Ben ve Nuri Bala, kadınlık ve erkeklik kategorilerinin dışına taşan feminist aktivist Esmeray’ın hayatı üzerine bir belgesel. Esmeray’ın tecrübesini, bir beden, coğrafya ve mekâna ait olmayı anlamak üzerine çıkılan kişisel bir yolculuk şeklinde aktaran film, İstanbul’un sokaklarından Kars’ın Eşmeyazı köyüne uzanan hikâyesiyle bizi bir yere ait olmanın özlemi ve kimliklerimizi oluşturan koşullar arasında getirip götürüyor. Esmeray’ın kendi dilinden bir nevi biyografisi olan film; özlem, aidiyet, göç ve şiddet gibi konulara yine Esmeray’ın hikâyesi üzerinden bakabilmemizi sağlıyor.
Kadının Sessiz Dikişi
Her Silent Seaming
Yönetmen: Nazlı Dinçel
ABD, 2014, 10′, HDD, renkli
İngilizce; Türkçe altyazılı
“Kocamdan ayrıldığım sürecin mahremiyeti ve kırılganlığı içinde bana söylenenlerin deşifresi. Bölümler, Yapraksız’dan (2011) imha edilmiş orijinaller, Jack Smith’in Alevli Yaratıklar’ına (1963) gönderme yapan ‘feminen’ motifler ve de bir narın rekonstrüksiyonundan oluşur. Bu dekoratif objeler, senkronizasyon göndermeleri içeren kontrollü bir kesme hareketi ile yeniden değerlenir. Her bölümle birlikte flu görüntüler giderek netlik kazanırken, elle karalanmış metnin okunması zorlaşır. Kesim ve el hareketlerinin doğrudan sesleri 26 enstantaneyi bir araya getirir. Senkronizasyon devreden kalkınca, bir tercüme eylemi olarak geçmiş görüntülerin işitilmesi kalır geriye.” – Nazlı Dinçel
Yalnız Edimler #4
Solitary Acts #4
Yönetmen: Nazlı Dinçel
ABD, 2015, 8′, HDD, renkli
İngilizce; Türkçe altyazılı
Yönetmen kendisini mastürbasyon esnasında görüntüleyerek bir tartışmanın kaynağını açar. Başkalarının onun bedenini ve alışkanlıklarını sahiplenişini işitir: Çocukluğundaki muhafazakâr çevreden insanları duyar. İzleyici de bu mahrem edimi izleyerek onu sahiplenmektedir. Onu önce 9 yaşında, sonra 12 yaşında görürüz. Popüler şahsiyetleri izler ve onların bedenlerinin failliğini reddeder; daha sonra ötekiyi, vücudu dışındaki diğer nesneleri bir kenara atar: Gençlik öfkesi içinde, kendisinden başka hiç kimsenin zirveye ulaşmasına izin vermez.
Yalnız Edimler #6
Solitary Acts #6
Yönetmen: Nazlı Dinçel
ABD, 2015, 11′, HDD, renkli
İngilizce; Türkçe altyazılı
Bu film, Oedipus kompleksinin feminist bir eleştirisidir. Yönetmen, 2009’da yaşadığı kürtajı anlatır. Aldırmak istediği çocuk hayatta kalır ve sevgilisi olur. Karakterin mahrem deneyiminin filme çekilmesiyle beraber, bir yalnızlık edimi olabilecek bu edim, girift bir hal alır.
Bütün Mahalleli Duysun
Everybody Hear Me Out
Yönetmen: Çiçek Kahraman
Türkiye, 2015, 5′, HDD, renkli, siyah-beyaz
Türkçe
Bu videonun odağı, Türk sinemasına özgün bir alt tür olan mahalle filmlerinde sokağın ortak temsil biçimleridir. Amaç, mahallenin sosyalleşme alanlarından biri olan pencerelerin filmlerde nasıl kullanıldığını; komşuluk ve mahalle kavramlarının ‘mahrem’ ve ‘kamusal’ üzerinden nasıl tanımlandığını incelemektir. Görüntüler, yapım tarihleri 1960-1985 arası değişen ve Yeşilçam olarak anılan dönemde Türkiye’de üretilmiş filmlerden alınmıştır. Bu parçalar dışarıdan çekilmiş̧, camdan birbiriyle iletişim halinde olan insanların görüntülerinden oluşmaktadır. Aynı zamanda Yeşilçam sinemasından farklı kadın temsillerini bir arada gösteren videoda, toplumsal cinsiyet temsillerinin de izi sürülebilir.
