Noah Baumbach’in Netflix iş birliği ile çektiği 2019 yapımı filmi Marriage Story, yönetmenin zihninde bir ayrılık hikayesi değil, ayrılığın merkezinde kurulan bir aşk hikayesi olarak kurgulanmış [1]. Nicole ve Charlie’nin New York menşeili bir bağımsız tiyatro topluluğunun çevresinde kurulan evliliklerinin son birkaç ayını ele alan filmin açılış sekansı da Baumbach’ın zihnindeki haritayı takip ederek odağını hatırda kalan iyi şeyler üzerine kuruyor. Baumbach’ın karakterleri takip etmeyi zahmetsiz kılan akıcı anlatımının kuvvetli bir parçasına örnek teşkil eden bu sekans, filmin öyküsüne iliştirilen her ögenin izini yedi dakikada sürmemize olanak tanıdığı için dikkate değer.
Senaryonun dokuz sayfası, Robbie Ryan’ın görüntü yönetmenliği ve Jennifer Lame’ın kurgusuyla ustaca tasarlanan bu yedi dakikalık açılış sekansına ayrılmış. Aslında senaryo yazım aşamasında karakterleri daha iyi kurgulamak adına bir egzersizin ürünü olarak çıkan bu fikir, son taslakta Nicole (Scarlett Johansson) ve Charlie’nin (Adam Driver) hikayelerini başlatan sahneye dönüştürülmüş. Gerçekten de Marriage Story’i başlatan sekans, filmin sacayağı sayılabilecek tüm meselelere dokunarak Nicole ve Charlie’nin 136 dakikalık ekran süresi boyunca tanıklık edeceğimiz hikayelerini yedi dakika içinde çerçeveye alıyor.
İlk Yedi Dakika Üzerine
Önce Randy Newman tarafından film için bestelenen What I Love About Nicole eşliğinde Nicole’un suratı daha sonra bir tiyatro sahnesi olduğunu anlayacağımız karanlık bir ekranda beliriyor; Charlie’nin anlatımının eşlik ettiği karelerde Nicole sokakta hayvanlarla ilgili bir dergi satıcısına rastlıyor, Charlie’ye göre “bulaşıcı” bir neşeyle çevresindekileri dansa kaldırıyor ve evlerinin banyosunda oğlu ve eşinin saçlarını kesiyor (Charlie’nin saçları kesilirken Henry’nin yere düşen saç tellerini süpürdüğü bu sahne, banyo kapısının açık aralığının hemen karşısından çekiliyor. Filmin sonrasında da değinilecek bu anın içinde, üçlü kapının pervazı ile çerçeveye alınmış gibi). Sekans filmin başladığı yerde -şimdi bir tiyatro sahnesi olduğunu anladığımız karanlık bir odada- sonlandığında anlıyoruz ki Nicole, Charlie’nin yönettiği bir oyunun provalarında. İlginç fikirlerini Nicole’un hayata geçirmekten nasıl çekinmediğini söyleyen Charlie’nin yönetmen koltuğundan sahneye bakan suratı kadraja girdiği anda Nicole’un sesi duyuluyor; bu sefer kamera Charlie’nin adımlarını takip etmeye başlıyor (şimdi de arkada What I Love About Charlie çalıyor): Charlie sandviçinden hızlıca aldığı ısırıklar arasında Henry’nin ters giydiğini fark ettiği kazağını düzeltiyor, bir Monopoly oyunu sırasında israf ettiği için agresifçe masayı terk ediyor, Henry ile izledikleri bir film sonrası yürüyen merdiven üzerinde filmde nasıl ağladıkları üzerine konuşuyor. Nicole Charlie’nin kimi zaman nasıl kendi dünyasına gömüldüğünü ve Henry ile bu konuda epey benzeştiklerini söylerken kadrajda inecekleri durağı kaçıran Charlie ve Henry, bir metro camının ardından raylardan uzaklaşıyor. Bu sekans da tıpkı bir önceki gibi başladığı tiyatro sahnesinde son buluyor, Charlie’nin sahneye doğru yürüyerek “Burada duralım” dediği noktada ekrana Nicole’un bu görüntüleri seslendirirken okuduğu kağıt geliyor.
Kamera bizi çiftin zihninde canlanan anılar zincirinden olay örgüsünün kurulduğu gerçek ana taşıdığında anlıyoruz ki ikili bir çift terapisindeler ve ellerindeki kağıtlar da terapinin bir parçası. Bu sahne, filmin bütününe uzaktan bir bakışla ikincil bir anlam kazanıyor. Fark ediyoruz ki Marriage Story aşk fikrinin iki insan yollarını ayırırken nasıl şekil değiştirdiğine yakından bir bakış tanıyor, hikayelerinin ve verdikleri kararların merkezinde boşanmak üzere olan çiftin öfkesi ise birbirlerine ve geçmişe duydukları sevgi ile yer yer bulanıklaşıyor. Charlie ve Nicole’un ilişkisinin birbirlerine böyle zıt gibi görünen fikirlerin ortasında kurulan tarafı da bizi bir şeyleri neden sevdiğimizi düşünmeye iten açılış sekansının soğuk bir aile terapisi odası görüntüsüyle kesiştiği bu noktada aynalanıyor.
Yöntemler ve Sonuç: Kusursuz Açılışı Mümkün Kılmak
Açılışın bir kapsül gibi filmin bütününü içinde tutuşuna aracılık eden bir diğer öge ise kamera kullanımı: film boyunca Baumbach karakterlerin hayatlarına gerçekten dahilmişiz hissiyatı verecek bir handheld (el tipi) kamerayla her hareketlerini kelimenin gerçek anlamıyla takip eden panninglere (kameranın kendi ekseni etrafında sağa sola çevrilme hareketi) başvuruyor. Bu teknik, açılış sekansının anlatımının sacayağı niteliğinde. Kamera Nicole sokakta yürürken, Charlie açması için bir kavanozu masadaki Nicole’a uzatırken, tezgahtaki havludan Monopoly zarına ellerinin ve bakışlarının uzandığı her noktayı takip ediyor. Bu hala beraberlerken çektikleri video kayıtlarını izliyormuşuz izlenimi veren görüntüler, ikilinin öyküsünü bizim için neredeyse tanıdık kılıyor. Sinemada sevgi, evlilik ve ayrılık kavramlarını dert edinen işlere şüphesiz az rastlanmıyor. Kramer vs. Kramer, What Maisie Knew, The Squid and the Whale ve hatta A Night in the Museum parçalanan aileleri merkezine alan yüzlerce filmden akla gelen birkaçı. (Hatta Baumbach, sıkça anlatılan bu hikayeyi Charlie ve Nicole özelinde yeniden yaratışını sahnelerden birinde bir Ingmar Bergman klasiği A Scenes From a Marriage’e göz kırparak vurguluyor). Baumbach kendi yaratısını literatürdeki diğer benzerlerinden farklı kılmak için fazladan bir çaba göstermiyor; ama anlatım biçiminin küçük ve etkili bir parçası olan bu enstrüman, izlediğimiz nice örneklerinden sonra hala Charlie ve Nicole’un hikayesine merak duymamızı kaçınılmaz kılıyor.
Film Nicole’un dünyasına daha içeriden bir bakışla başlıyor, perspektifi Charlie’ye yönelterek devam ediyor ve sonunda kadraja ikisi aynı anda dahil oluyor. Açılış sahnesinin yaptığı da tam olarak bu: önce Charlie’nin gözünden Nicole’u, sonra Nicole’un anlatımıyla Charlie’yi bize anlatıyor; sonundaysa ikisini sekansın başlangıç noktası olan tiyatro sahnesinde bir araya getiriyor. Bu şekilde giriş sona erdiğinde Marriage Story’nin genel hatları da şekillenmiş oluyor. Bundandır ki Baumbach da Behind the Curtain röportajında açılışı bir “rehber” olarak tanıtıyor ve ekliyor: “(Açılış) bir noktada filmin kendisiydi, içinde olmalıydı ve böylece başlangıcı oldu” [2]. Bu sekansın başladığı yerde biterek ikiliyi bir araya getirmesi Baumbach’ın hikaye anlatıcılığında tarafsız durmayı seçmesinden ileri geliyor, bu çemberin kesiştiği mekanın tiyatro sahnesi oluşuysa bir başka önemli noktaya göz kırpıyor: Film boyunca öğreniyoruz ki Nicole ve Charlie birbirlerini ilk kez bir tiyatro sahnesinde görüyor, birlikte geçirecekleri hayatları bir başka tiyatronun çevresine eklemleniyor ve yolları da yine aynı tiyatrodan ayrılıyor. Nicole’un kendi sesinin Charlie’nin tiyatro topluluğu içinde eriyip gitmesine karşı beslediği burukluk ilişkilerindeki dinamiğin ilk çıtırtılarının da kaynağı oluyor, (bu bağlamda açılışın Charlie’nin Nicole’u yönettiği bir anı resmetmesi ise bu dinamiğin birkaç saniyelik bir alegorisi gibi). Böylece ilişkilerindeki tüm dönüm noktalarını güdülemesi sebebiyle sembolik bir değer de taşıyan bu mekan, açılış sahnesinin de temelinde duruyor.
“Zamanı, mekanı, aileyi, film başladığında eksik olan şeyi” [3] anlatmanın bir aracı olduğunu söylüyor Baumbach bu sekansın. Bu döngüselliği tamamlayacak şekilde Marriage Story’nin sonunda Nicole’un Charlie için hazırlayıp terapide okumayı reddettiği liste yeniden karşımıza çıkıyor. Boşanmalarından bir süre sonra Nicole’un yeni evinde Charlie Nicole’un kendiyle ilgili yazdıklarına rastlıyor; yolları çoktan ayrılmış olmasına rağmen yazılan cümleler arasına gizlenmiş anların kalıcılığı bu sahneyle yeniden vurgulanıyor. Filmin sonunda Nicole, yolları ayrılmadan hemen önce kucağında Henry’i tutan Charlie’nin çözülmüş bağcığını fark edip geri dönüyor, bağcığı bağladıktan sonra ise yoluna devam ediyor. Böylelikle açılış sekansıyla kapısı aralanan ve ardından eksikliği çekilen hisler bütünü, ikiliyi bir başka biçimde birbirine bağlayacak bir hatırata dönüşerek filmi noktalıyor.
Son olarak denebilir ki, ayrılık fikrinin “mutsuz son” karşılığından sıyrıldığı Marriage Story her noktasının üzerine inşa edildiği açılış sekansına bir kez daha geri dönerek sadece biçimsel olarak usta bir hikaye anlatıcılığı örneği sunmuyor, aynı zamanda ardında bir zamanlar hayatımızı kuran küçük şeylerin biz değişirken ne şekillerde bizimle kaldığına dair hatırda kalıcı sorular da bırakıyor.
Kaynakça:
[1 & 2 & 3] “How I Wrote Marriage Story — Noah Baumbach’s Writing Advice”, Youtube.
