Film yapımı denilince, akla ilk önce çekim aşaması geliyor. Özellikle kısa film yapmak isteyen yeni sinemacılar, aceleyle hemen bu aşamaya odaklanıyor. Bu nedenle, en önemli aşama olan ön hazırlık ve film bittiğinde başlayacak ve uzun zaman alacak dağıtım aşaması göz ardı ediliyor. Bu gibi durumlara bağlı olarak, bu aşamalarda yapılan hatalar ya da eksiklikler çeşitli sorunların yaşanmasına neden oluyor.
Bu gibi sorunlarla karşılaşmamak için, dikkate alınması gereken bazı konular bulunmaktadır. Bu yazı dizisinde özellikle yeni başlayan sinemacılara; bir filmin ön hazırlık aşaması nasıl olmalı, senaryo nasıl incelenmeli, cast seçimi (audition) nasıl yapılmalı, scout-recce gibi mekan gezilerinde nelere dikkat edilmeli, çekim programı nasıl hazırlanmalı, bütçe arayışı nasıl olmalı ve film bittikten sonra dağıtım aşaması ve festival süreci nasıl gerçekleşmeli gibi konulardan bahsetmek istiyorum.
Öncelikle pre-production yani ön hazırlık aşamasından başlayalım.
Ön hazırlık, bir filmin henüz sahaya çıkılmadan çekime hazır olabilmek için, yapılması gereken bütün aşamalarını içerir. Bu bölümde, senaryoya nasıl yaklaşılmalı ve senaryo dökümü nasıl yapılmalı gibi konuları öncelikle ele almak istiyorum.
Senaryoya nasıl yaklaşılmalı ?
Senaryo, sizin elinizde şekillenecek ve ritim duygusu kazanacak bir metindir. Bu nedenle, bir yönetmen olarak senaryoyu nasıl okuduğunuz ve ona nasıl yaklaştığınız çok önemlidir. Senaryodaki her sahne, bir duygu durumu içerir. Bir sahneyi okurken verilmek istenen duyguyu, sahnenin bütün mizansen öğeleriyle vermelisiniz. Oyuncular, kostüm, dekor, mekan, ışık ve seçeceğiniz kamera hareketiyle, lens buna uygun olmalıdır.
Örneğin duygusal bir sahnede yakın plan kullanımı, seyirciyi karakter ile özdeşleştirmeye yardımcı olacağından, kullanılacak lensi buna göre seçmelisiniz. Ya da bir takip sahnesi için, seyircinin aksiyonu oyuncunun gözünden izlemesini istiyorsanız, Steadicam kullanarak gerçeklik hissi artırabilirsiniz. Başka bir örnek daha vermek gerekirse, benzer bir sahnede seyirciyi dışarıda bırakarak uzaktan takip etmek isterseniz, Dolly kullanımını tercih edebilirsiniz.
Işık, duygu durumunu yansıtmak için kullanılan bir başka önemli unsurdur. Farklı ruh hallerini yansıtmak için, ışıkla ilgili çeşitli tercihlerde bulunulabilir. Örneğin; karakterin depresif ruh halini yansıtmak için, soğuk ışık kullanımını tercih edebilirsiniz. Bezer bir ruh hali yaratıcı bir mizansen ile de yansıtabilirsiniz. Örneğin; karakterin görüntüsünü bir ayna yansımasından göstererek, bu duyguyu vermek mümkündür. Sonuç olarak, vereceğiniz her karar sahnenin seyirci tarafından algılanışını etkiler. Bu nedenle, bütün mizansen ögelerinin verilmek istenen hissi yansıtmasına özen göstermelisiniz.
Sahneyi daha iyi anlamak ve karar vermeyi kolaylaştırmak için, not tutmak işe yarar. Bir çok yönetmen, senaryo üzerinde çalışırken vermek istediği duygu için, sahne aksiyonlarının ve dialogların yanına not alır. Böylece verecekleri kararları senaryo üzerinde kesinleştirmiş olurlar. Yönetmenlerin senaryo taslakları üzerinde yaptıkları çalışmaları inceleyerek, örnekleri görebilirsiniz.
Senaryo dökümü nasıl yapılmalı ?
Sahne dökümünde, verilmek istenen duygu dışında, dikkat edilmesi gereken başka unsurlar da vardır. Döküm yaparken önce filmi sahne sahne düşünülmeli ve bazı başlıklara ayırmalısınız. Doğru yapılmış bir senaryo dökümü, sahneyi çekerken nerelere ihtiyaç duyulacağını göstermenin yanı sıra ekibin, kendi alanlarında nasıl bir hazırlık yapmaları gerektiğini algılamasını sağlar. Senaryo dökümü çalışması bir excel tablosu yardımı ile yapılabilir. Sahneler şu başlıklar altında bölünür;
Storyboard: Filmin çekeceğiniz plana göre bölünmüş ve sıralanmış karelerden oluşan çizimlerine Storyboard adı verilir. Sahnelerin sırasına göre, Storyboard kareleri listeye eklenir.
Mekan: Sahneler, öncelikle geçtikleri mekana göre ayrılır. Örneğin; ofis, çocuk odası, belediye binası, asansör, deniz kıyısı vb.
Sahnenin modu: Sahnenin geçtiği mekanın dekor açısından genel modu tarif edilir. Örneğin; ergen genç kız odası (günümüz), lüks modern restoran, 70’ler mahalle bakkalı vb.
Prop listesi: Her sahne için bir prop listesi çıkarılır. Sahnede kullanılacak özel eşyalar varsa, burada açıkça tarif edilir. Prop listesinde bütün dekorlar teker teker yazılmaz. Listede yalnızca senaryoda belirtilen; birini arar, alarmı kapatır, yerden topu alır, buzdolabını açar gibi aksiyonlarda gereken, hikayede bir yeri olan proplar belirtilir. Örneğin, sahnede karakter birini arayacaksa, prop listesine filmin geçtiği döneme göre bir telefon eklenir.
Kostüm: Kostüm, bir oyuncunun karakter yaratımındaki en önemli unsurdur. İzleyici karakteri tanımak için, ilk olarak kostüm ile yaratılan kodlara bakar. Örneğin; serçe parmaktaki bir yüzük, şalvar içine sokulmuş bir patik, yama yapılmış bir gömlek kolu, kırmızı bir elbise vb. Bu kodlar, karakter hakkındaki ilk izlenimi verir. Bu nedenle kostüm hakkında vereceğiniz kodlar, kostüm ekibi için belirleyici ögedir. Kodları verirken; zengin ve yüksek derece eğitimli, modern ve ciddi, sıradan ve orta gelirli, genç ve dinamik gibi tanımlar verilir.
Saç / Makyaj: Aynı kostüm gibi saç ve makyaj da, karakter yaratımına katkı sağlar. Saç modeli ve makyaj, bir karakterin kişiliğine dair çok şey söyleyebilir. Örneğin; sımsıkı toplanmış saçlar, bir karakterin ciddi ve sert olduğu gibi bir kod verirken açık bırakılmış kabarık bir saç, dışa dönük bir kod verir. Listeye saç modeli dışında, saç rengi ve peruk kullanımı üzerine de notlar eklenir. Örneğin, beyaz favoriler ya da rastalı peruk vb. Makyaj için verilen kodlar ise, karakterin yüzünü ortaya çıkarmanın yanında; yara, kan, yaşlandırma vb. özel efektlerin de belirtildiği notlardan oluşur. Örneğin; morarmış göz, omuzda kurşun yarası, belirgin göz torbaları vb.
Oyuncu listesi: Ana oyuncuların karekter isimlerinin ve gerçek isimlerinin yazdığı listedir. Dialoglu veya senaryoda belirgin rolü olan oyuncular, bu listede belirtilir.
Yardımcı oyuncu listesi: Yardımcı oyuncu listesi, sahnede yer alacak oyuncu sayısını belirleyen en önemli listedir. Yardımcı oyuncu, sahnede ana ve yan karakterler haricinde yer alacak oyuncu sayısını belirtmek için kullanılır. Örneğin, sahne bir tren istasyonunda geçiyorsa, yaklaşık olarak 30-50 kadar yardımcı oyuncuya ihtiyaç olabilir. Genel sayı verildikten sonra, listede spesifik olarak roller belirtilir. Senaryoda yazmasa da gerçek bir tren istasyonu görünümü yaratmak için, ihtiyaç duyulan roller bu listede bulunur. Örneğin; 3 adet güvenlik, iki adet çocuklu aile, 10 adet 20-30 yaşlarında yolcu (kadın erkek karışık), 2 adet bilet kesen görevli, 1 adet büfe görevlisi, 2 adet danışma görevlisi (bir kadın bir erkek), 4 adet yaşlı yolcu vb. Yardımcı oyuncu listesi belirlenirken dikkat edilmesi gereken en önemli şey, sayıyı eksik ya da fazla vermemektir. Bu nedenle çekim mekanını, sahne çekilirken hangi lenslerin kullanılacağını, ne kadar bir alanın görüleceğini, senaryoda kalabalık ya da tenha gibi bir tabir kullanılıp kullanılmadığını bilmek son derece önemlidir. Aksi takdirde, istemeden bütçe aşılabilir ya da ekipten birileri çekim günü kostüm giymek durumunda kalabilir.
Dublör / Stunt listesi: Oyuncular için tehlikeli olabilecek aksiyon gerektiren sahneler, dublörler tarafında oynanır. Dublörler, ana castın yerine geçebileceği gibi, bir savaş sahnesinde sıradan bir askeri de canlandırabilirler. Örneğin; yüksekten düşme, dağa tırmanma, araba çarpışması, kılıç dövüşü gibi sahnelerde, bu konuda eğitim almış dublörler kullanılır.
SFX listesi: Çekim esnasında yapılması gereken özel efektler olduğunda bu listeye eklenir. Örneğin; araç patlaması, sis, ateşlenen silahlar, toz bulutları, kan fışkırması, yaprak uçurma düzeneği vb.
VFX listesi: Sahnede sonradan kurgu aşamasında yapılacak bir özel efekt olduğunda bu listeye eklenilir. Örneğin; bir logo eklenecekse, kalabalığın olduğundan çok gösterildiği çoğaltma gibi teknikler uygulanacaksa, televizyon içi görüntü çekilecekse, bir nesne silinecekse ve ya eklenecekse bu listede belirtilir.
Araçlar: Sahnede kullanılacak araçlar, modeli ve varsa kullanacak karakterin adı bu listede belirtilir. Örneğin; limuzin, polis aracı, resmi plakalı araç, ambulans vb.
Hayvanlar: Sahnede yer alacak hayvanlar bu listede belirtilir. Örneğin; İran kedisi, kahverengi midilli vb.
Kamera / Işık: Sahnede kullanılacak özel bir kamera notu ya da ışık notu varsa, bu listede belirtilir. Örneğin; yavaş çekim için kare sayısı, Dolly ya da Crane gibi kamera hareketleri vb.
Özel ekipman listesi: Sahnede kullanılacak ve set ekibi ya da prodüksiyon tarafından getirilecek özel ekipmanlar bu listede belirtilir. Örneğin; yaprak üfleme makinası, sis makinası vb.
Prodüksiyon notu: Mekanla ilgili dikkat edilmesi gereken bir not varsa (camların kaplanması gerek, toz maskesi takılacak, trafik kapatılacak vb.) veya yönetmenin özel bir notu varsa, bu listede belirtilir.
